HNUNGTAWLH HMANGHO l11

 SABBATH CHAWHNÛ December 7 

 CHHIAR TÛRTE: Neh. 13:1–9, Deut. 23:3–6, Neh. 13:10–14, Num. 18:21–24, Neh. 13:15–22, Joh. 5:5–16.

 CHÂNGVAWN: “Tin, Levia-te chu intlêngfâi a, Sabbath nî tihthianghlimna tûra kulh kawngkhârte va vêng tûrin thu ka pe a. Aw ka Pathian, hemi thu-ah pawh hian min hre reng la, i khawngaihna ropui tak avâng chuan min zuah ang che!” (Nehemia 13:22, NKJV).

 BUNG 12 leh 13 inkâr eng emaw lâi hian Nehemia chu Babulonah a va kal leh a. Eng tia rei nge a va thang tih chu hre lo mah ila Jerusalema a lo kîr leh chuan (hei hi B.C. 430–425 vêl a ni mai thei) Israel mite chu a lo hnungtawlh hman dêr mai nia! Hêng thu-ahte hian Pathian nên thu an lo thlung vek tawh nghe nghe leh nghâl a: a hmasa berah chuan, milem be mite nên an inneih pawlh lo vang a; pahnihnaah chuan, uluk takin Sabbath an serh ang a; pathumnaah chuan, tempul leh tempula thawk rawngbâwltute an enkawl ang a, sâwma pakhat leh thawhlâwmte tha takin an pe bawk ang (Nehemia 10)— mahse, hêng an thutiam pathumte hi a vâiin an bawhchhe vek a ni

 Nehemia lo kîr leh chuan Pathian rawngbâwlna kawngah an lo dâwngdah tawh hle a ni tih a rawn hmu a. Sâwma pakhat leh thawhlâwmte pawh an lo pe ngâi tawh miah lo mai a, tempula pindan thenkhat chu thil dang atân an lo hmang a, Sabbath pawh mumal takin an lo serh tawh lo va, tin, an vêla chêng ve hnam dangte nên an lo inneih pawlh nasa tawh hle bawk. Thil lungchhiatthlâk ber mai zâwk chu, hetianga Israel-ten Pathian an hlat ta lutuk mai hi mawhphurhna lo la tûra a tih hruaituten an tih tûr an lo tih miah loh vâng a ni kha a ni. Nehemia chu a thang bo hlâna thil lo inthlâk danglam nasa lutuk avâng hian a hnual hle mai a. Amaherawhchu, a nih ang anga pawmzam mai lovin, Pathian ropuina tûr atân thil a ti ta zâwk a, chu chu ama mizia ve rêng pawh a ni bawk.

 *Tûn kâr zirlâi hi Sabbath nî-a sawi ho thei tûrin lo zir ang che.

 Nehemia 13 hi an zînga milem bia Ammon mite leh Moab mite awm ve an ngaihmawh thu-a bultan a ni a. Mahse kan hriat tel tûr chu, hêng chângte hian hnam dang emaw, chi dang emaw tawh phawt chu, Pathian zuitute pawh ni se, an zavâia hnawhchhuak vek tûr tih lam a sawi lo tih hi a ni. Heta tihhran tûra a sawite hi chu hnam dangah pawh rin hran nei, milem biate kha an ni a—Juda sakhuaa sâ rawn phunte kha chu a huam tel ve lo. Deut. 23:3–6 pawh en ang che.

 Nehemia 13:1–9 chhiar la. Eliasiba leh Tobia te hi tute nge ni? He mite thil tih hi eng vângin nge pawm theih miah loh a nih? Neh. 2:10, 19; 3:1; 12:10, 22; 13:28 en la.

 Eliasiba leh Tobia te hi Nehemia lehkhabu-ah hian an langsâr angreng phian a. Eliasiba hi Israel hnam puithiam lalber niin, tempula hotu ber a ni bawk. Tobia hi chu Nehemia hmêlma Ammon mi, Jerusalema a hnathawh rawn tibuai chhêntu ni anga sawi a ni ve thung a. An tan dun tlat zêl chhan hi eng dang vâng ni lovin, Tobia hian Elisasiba chhûngkhat hnâi tu emaw nupuia a neih vâng a nih a rinawm.

 Tobia hian Juda hmeichhia nupuiah a nei tih inziahna hmuh tûr chu awm lêm lo mah se, Tobia tih hi Juda hming a ni tlat mai a (a awmzia chu LALPA chu a tha a ni tihna), chuvâng chuan Juda rim namna eng emaw tak zawng a nei ve ngei a ni tih a hriat theih. A nupuite chhûngkua hi Ara thlahte niin, chhui chhuah theih ni tawh lo mah se, Eliasiba chhûngkua nên inlaichîn hnâi angreng tak an nih rin a ni a. Chu bâkah chuan, Nehemia hmêlma dang, Horon mi, Sanbalata fanu pakhat pawhin Eliasiba tupa chu pasalah a nei ve bawk. Chutiang chu a nih avângin, Nehemia dodâltute hi Judai rama sawrkâr milian ber berte an ni a, in chhûngkhat kual vek an nih bawk si avângin an thu a rual thei hle ang tih a rin theih.

 Governor awm loh hlân khân puithiam lalber hian tempula pindan pakhat, thawhlâwm te, thilpêk te leh sâwma pakhat te an dah thinna chu Tobia hnênah hian a lo pe ngawt pêk a. Tin, tempula a chên ve pawh phalsak niin, chu chu Israel hnam hruaitute zînga pakhat ni ve tûra amah vawrh chhuah theihna kawng pawimawh tak a ni nghe nghe. A tâwp a tâwpah chuan Nehemia hmêlmate hian an thil duh chu an tihlawhtling thei ta nge nge a: Nehemia chu kal botîrin anmahni’n mawhphurhna an chang ta a. Mahse, vânneihthlâk takin Nehemia hian eng mah ti lova thut mai mai a tum bîk hauh lo.

 Eng vângin nge Pathian mite hian hmânlâi ata tawh tûnlâi hun thleng hian—Juda-te an ni emaw, Kristiante an ni emaw—awlsam taka an hmêlmate hruai botîr an inphal leh tlat zêl mai le? An thil tih sual ang kha kan tih ve lohna tûrin eng tin nge kan invên theih ang?

 Nehemia 13:10–14 chhiar la. Nehemian siam that a tum hi eng nge ni?

 Pathian hna chu ngaihthah a nih miau si avângin tempula zâi thînte, kawngkhâr vêngtute leh hnathawktu dangte chu an nupui fanaute châwmna thawk chhuak tûrin an lo leh huan lamah a kîr leh a ngâi ta a. Harsa tak chunga sâwma pakhat leh thawhlâwmte pêk dân phung a lo duan chhuah sa chu awmze nei lo a ni ta. A bul atang bawka a tan that leh a ngâi a. Pindâna thil awm zawng zawng a theh chhuak vek hian a beidawn hnehzia a tilang chiang hle.

 “Tempul an tibawrhbang chauh pawh ni lovin, thawhlawmte pawh an hmang dik lo nasa mai a. Hei hian mipuite chu thawhlawm thawh kawngah a tikawm ta tlat mai a ni. An thahnemngaihna leh phurna zawng zawng kha a bo vek tawh a, sawma pakhat pek pawh an ui tlat tawh bawk. LALPA ina sum bawmah chuan pawisa a lut tha lo hle mai a; zai mite leh tempul rawngbawlnaa thawk ve mi dangte chuan an kham khawp hlawh an dawng lo va, chuvang chuan hna dang thawk turin Pathian hna chu an chawlhsan ta a ni.”—Ellen G. White, Zâwlneite leh Lalte, p. 570.

 Thil ngaihnawm deuh mai chu, Juda mi zawng zawng an lo kal khâwm a, an hruaituten an lo tihchhiat tawh an siam tha leh ta hi a ni. Mipuite chu Tobia leh Eliasiba do tûrin Nehemia lamah an tang a, a chhan pawh Nehemia hian an tâna tha tûrin a tih theih zawng zawng a ti a ni tih an hriat chhuah tâk vâng a ni. Chu bâkah chuan, Nehemia hian mi rinawm leh rintlâk nia a hriatte chu tempul leh a vêlte enkawl tûrin a ruat a. Chûng mite chu sâwma pakhat leh thawhlâwmte la khâwm a, tempul bungruate enkawl a, hnathawhtute hnêna an mamawh ang zêla sum sem hna thawk tûrin mawhphurhna a pe bawk. Tawngkam danga sawi chuan, Nehemia hian a lo thlen veleh hun khawhral kual vêl lovin hruaitu dik lo leh sual tak takte chu a thâwng darh nghâl vek a ni.

 Nehemia hian tempul enkawl tûrin mi rinawm tak tak ruat tho mah sela, puithiam lalber sual tak Eliasiba chuan a dinhmun ngâi a la luah tlat mai a, a chhan pawh Arona thlah kal zêl a nih ve miau si vâng a ni. Puithiam lalber mawhphurhna thenkhat khawih tûra Nehemian mi dang tu tute emaw a ruat tâk avâng khân duhthâlin che thei tawh lo mah se, puithiam lalber nihna erawh a la chelh chhunzawm zêl tho a ni.

 Nehemia chu, “Aw ka Pathian, hemi thu-ah hian min hre reng la, ka Pathian in leh a rawngbâwlna atâna thil tha ka tihte chu thâi bo suh ang che” (Neh. 13:13, NKJV) tiin a tawngtâi a. He tawngtâina hi a mihring angreng viauin i hria em? I tih chhan chu han sawi fiah teh.

 Nehemian tempul rawngbâwlna siam that hna a thawh hian sâwma pakhat leh thawhlâwm thar thawh leh pawh a huam tel a.

 Number 18:21–24; Malakia 3:10; Matthaia 23:23; 1 Korin 9:7–14; 2 Korin 9:6–8; leh Hebrai 7:1, 2 chhiar la. Hêng chângte hian tempul rawngbâwlnaah chauh ni bîk lovin, tûnlâi hunah pawh sâwma pakhat leh thawhlâwmte hi a la pawimawh reng a ni tih eng tin nge an sawi?

 Sâwma pakhat leh thawhlâwmte tel lo chuan tempul rawngbâwl hna kha kalpui theih a ni lo. Israel miten sâwma pakhat pêk an bânsân lâi khân tempula rawngbâwlna chu tâwp ve nghâlin Pathian chibaibûkna hrim hrim pawh kha dinhmun hlauhthâwnawm takah a awm hman a ni. Tempula thawkte khân an nupui fanaute châwm nâna hna dang an thawh tel hlawm avângin tempul rawngbâwlna chu rilru pe takin an thawk hlei thei lo va. Chuvâng chuan, Pathian chibaibûkna pawh bânsan a nih phah ta nge nge a ni.

 “Sawma pakhat pek dan phung hi a mawlmang ang reng viau na-in a mawi khawp mai. Mi hausate leh mi retheite chu an sum lak luh zat ang zelin, hleih nei hauh lova pe theuh turin a phut a. Pathian chuan a thil neihte hi kan hman atan min pe a, chumi atanga sawma pakhat chu a hnenah kan pe kir leh a ni.

 “Pathianin sawma pakhat pe tura min tih hian (Mal. 3:10), keimahni lawm vang emaw, thil phal vang emaw maia kan pek a phut a ni lo. Pathian laka thil kan tih reng reng chu lawm taka ti zel tur kan ni tho nachungin sawma pakhat bik hi chu amah Pathianin pe tura thu min pek avanga pe mai tur kan ni zawk a ni.”—Seventh-day Adventists Kohhran Thurin (Seventh-day Tlang, Aizawl: Mizo Conference of Seventh-day Adventists, 2013), p. 355.

 Israel-te tempul-a a thlen dân ang chiah khân kan kohhran pawh hi a member-ten sâwma pakhat leh thawhlâwmte hmanga kan chhawmdâwl a nih loh chuan a tluchhe mai dâwn a ni. Kan kohhran rawngbâwlnate hian Pathian kohhran tana rawngbâwlna chhenfâk awm tak nei a, ruahmannate siam a, a enkawl hna thâwk tûr te-a a rawihte tel lo chuan hna a thawk thei dawn lo va. Mahse, chûng zawng zawng âi pawha pawimawh zâwk chu, sâwma pakhat leh thawhlâwmte tel lo chuan chanchin tha hril darh hna a thawh theih miah loh tih hi a ni.

 Sâwma pakhat kan pêk chhan dang leh chu Pathianin pe tûra min hrilh vâng a ni. A châng chuan Pathian hian thil ti tûra min hrilh thenkhat hi chu ti tûra min tih chhan a sawi fiah kher chuang lo thîn a. Ani chu eng kim thununtu a ni tih ring ngam mai tûrin min beisei a ni. Ti tûra min hrilh thilte hna thawh dân chu keimahni’na zawng chhuakin kan hriatthiam chhawm ve zêl mai a ngâi.

 Eng vângin nge sâwma pakhat pêk hi keimahni thlarau nun tân a pawimawh êm êm bâkah, Pathiana kan rinna kan nghah dân chin tehna pawh a nih bawk le?

 Nehemia 13:15, 16 chhiar la. Hetah hian eng chungchâng nge Nehemian a sawi?

 Mi tam zâwkin min zui ve loh lâia Pathian tâna din chu thil awlsam tak a ni lo thîn. Pathian chuan Sabbath chu ni thianghlim a nih avângin hemi nî hi chuan tu mahin hna an thawk tûr a ni lo tih thu a sawi avângin Nehemia pawhin chu thupêk chu Jerusalema chêngten an zawm ngei theih nân hmâ a la a. Hetianga hmâ lâk hi a tih ngei tûr niin a hria a ni tih rinhlelh rual a ni lo.

 Sabbath chu thil siam chawlhkâra a ni hnuhnûng berah khân siam a ni a, a chhan pawh he nî hi ni bîk, mihringten an eizawnna leh khawvêl thil dangte ûma an inhmannaa an neih theih loh, Pathian nêna hun an hmanna hmang chauha siam thar lehna leh tih thar lehna an channa nî a nih vâng a ni.

 “Israel-te khân Sabbath an vawng pawh a ni chiah lo, anmahni kha Sabbath-in a vawng a ni zâwk mah e” tiin an sawi thîn a. An sawi awmzia tak chu, ni sarih nî Sabbath hi Pathian khawngaihna azâra serh tumtute leh he nî-in taksa leh thlarau lam damna min pêk a tum lo chan tumtute nunah chuan rinna vawng nungtu ropui tak a lo ni tawh thîn a, a la ni chhunzawm reng bawk tihna a ni.

 Nehemia 13:17–22 chhiar la. Sabbath nîa thil lei leh hralh tihtâwpna tûr khân Nehemia eng nge a nih?

 Nehemia hian Judai ram governor a nih avângin dân kengkawhtu a nihna anga a tih tûr a hre chiang hle a. Judai rama dânte chu Pathian dân behchhana duan vek a nih avângin chu dân—Sabbath pawh telin—humhalha thlavâng hauhtu chu a ni nghâl bawk. Judai rama miliante hian puithiam lalberin thil dik lo tak tak a seng luhte kha an en liam mai thîn a nih pawhin Nehemia hi chuan an en liam ve mai mai a tum hauh lo. Nehemia hian an pawisa leh thil neihte chu mi retheite hnêna pe lêt leh tûra thu a lo pêk tawh avâng khân amah an haw hle pawh a ni mai thei; chuvâng chuan, Eliasiba leh Tobia ten thil chîn tha lo an rawn seng luhte pawh kha lo dodâl an tum lo a ni ang.

 Nehemia hian miliante chu a zilhhâu phawt a, tichuan, kulh kawngkâte chu khâr tûrin thu a pe leh a, a vêng tûrin chhiahhlawhte a dah bawk. Khawpui chhûng ata khawpui pâwn lama thil zawrhna hmun sawn chhuah a nih khân nasa zâwkin a che ta a, Sabbath leha thil an la zuar leh a nih chuan an chunga kut hial thlâkah a vau a. Nehemia hi a sawi tawh chu ti ngei thîn mi a nih avângin sumdâwngte pawhin a thusawi chu an zâwm a, an inthiar fihlîm ta nge nge a ni.

 Sabbath nî humhalh kawnga Nehemia thahnem ngaih dân hi a fakawm ngawt mai. Tha taka Sabbath serh chu a ngaih pawimawh êm avângin ram dang atanga rawn kal sumdâwngte pawh ‘kutthlâkah’ a vau hial a. Tawngkam danga sawi chuan, Sabbath nî-a khawpui chhûngah emaw, kulh kawngkhâr bulah emaw an sumdâwng lâi a hmu leh a nih chuan a khawih tawh ngei ngei dawn tihna a ni ang. Governor a nih avângin he thupêk hi tha taka zawm a nih ngei theih nân mawh a phur bawk a ni.

 “Nehemia chuan an tih tur ngaihthahtute chu tîm miah lova khakin, a hnenah, ‘Chawlhni tibawrhbanga in thil tha lo tih hi eng ti zia nge ni? In pi leh pute pawh khan hetiang hi hi an ti a ni lo’m ni? Tin, kan Pathian chuan heng thil tha lo zawng zawngte hi kan chungah leh kan khawpui chungah hian a rawn thlentir ta a ni lo’m ni? Chuti chung pawhin Chawlhni tibawrhbangin Israel mite chungah thinurna in la thlen belhtir cheu ang maw?’ tiin a zawt a. Chumi hnu chuan ‘Chawlhni dawn Jerusalem kulh khawngkhar a thim deuh veleh khawngkharte khar a, Chawlhni ral hma chuan hawn rih loh turin’ thu a pe bawk a. Jerusalema roreltuten a ruatte aia ama chhiahhhlawhte a rin ngam zawk avangin a thupekte chuan zawm a hlawh leh hlawh loh lo en thlithlai turin kawngkhar bulah a chhiahhlawhte a duty-tir bawk a ni.”—Ellen G. White, Prophets and Kings (Zâwlneite leh Lalte), p. 571.

 Sabbath tihbawrhbânna chungchânga Nehemia vaukhânna leh a bawhchhiatna chungchânga vaukhânna dangte hi Isua hun lâi pawh khân sawi chhuah thin a ni tih a lang a. A chhan pawh, Chanchin Tha bute hian Isua chu Sabbath serh dân tûr chungchânga sakhaw hruaitute nêna an inhnial thu an sawi hnem êm vâng a ni.

 Matthaia 12:1–8, Marka 3:1–6, Luka 6:6–11, leh Johana 5:5–16 chhiar la. Hêngahte hian eng chungchâng nge an khel a, hmânlâi Israel-te chanchin kal tawh hriatna chuan eng tin nge an inhnial chhan hrethiam tûrin min puih le?

 A lova luata thahnem an ngaihna lamah, Sabbath chu tihbawrhbâna a awm lohna tûrin hêng sakhaw hruaitute hi firfiak takin an che ta thîn a, ‘Sabbath LALPA’ (Luka 6:5, NKJV) Isua meuh pawh kha Sabbath bawhchhiaah zu han puh a maw le! Thil runthlâk deuh mai chu hêng mite hian dân an ngaih pawimawh thu sawi nasa viau mah sela, chu dânina a kawhhmuh tum tak—‘dikna te, khawngaihna te leh rinna te’ chu an hlamchhiah tlat thung bawk si (Mat. 23:33, NKJV).

 Eng tin nge a mi mal ang leh a kohhan ang pawhin hêng mitena thil an lo tihsual tawh ang hi kan tih ve loh nân kan invên theih ang? Sabbath chungchângah a ni emaw, kan rinna kawnga thil pawimawh nia kan hriat thil dangahte pawh.

 Zir Belhna: Ellen G. White-i lehkhabu, Krista Panna Kâilâwn phêk 89–97-a ‘Lalpaa Lawmna’ tih kha chhiar ni se.

 “An hmaa Pathian thupekte leh a vaukhanna thute a han tar lan a, hemi sual avanga rorelna tihbaiawm takin Israel ram a rawn tlawh tawh dan te a han sawi chhuah leh chuan an chhia leh tha hriatna chu chawhthawhin a awm a, Pathian thinurna tikiangtu siam thatna hna chu tan nghal niin, chu chuan Pathian pawmna leh malsawmna a rawn thlentir ta a ni.

 “Hna thianghlim thawktute zingah hian an nupui ring lo mite tana dilsak a, an nupuite an then theih loh thu sawi an awm a. Mahse, dinhmun emaw, nihna emaw avanga inthliarhranna eng mah a awm hran lo. Puithiamte leh roreltute zinga mi, milem betute nena an inzawmna chhut chah duh tlat lotute chu LALPA rawngbawlna atanga chawlhtir nghal an ni a. Puithiam lalber tupa, mi chimawm tak Sanbalata fanu nupuia neitu phei chu a hna atanga chawlhtir a ni mai pawh ni lovin, Israel mite lak ata tuithlar hial a ni. Heti hian Nehemia chu a tawngtai ta a, “Aw ka Pathian, puithiamna hna leh puithiam hna thuthlung leh Levia-ho thuthlungte chu an tihbawrhban tak avangin hre reng hlawm ang che” tiin.—Ellen G. White, Prophets and Kings (Zâwlneite leh Lalte), pp. 572, 573.

 1. A chunga Ellen G. White-i thusawi târ lan hi chhiar ula. In class-ah khân Nehemian hmangaih êm êm an nupuite a then luihtîr hi a ti lutuk nia in hriat leh hriat loh sawi ho ang che u. Inngaihhnathiamna lantîr theih chin eng emaw chu a awm lo’m maw ni le? Eng vânga awm emaw, awm lo emaw nge ni ang? Eng tin nge kohhran pawh hian inthununna hi hmangaihna leh hriatthiamna nêna kalpui chung si, chutih rual chuan, rualkhâi tak leh Pathian thutak palzût chuang si lovin a lek kawh theih ang?

 2. Thenawmte thil neih awh loh te, rûkrûk loh te hi dân zawm avânga thiam chan tumna a ni lo ang bawkin ni sarih nî Sabbath serh pawh hi dân zawm avânga thiam chan tumna a ni bîk chuang lo tih chu hre tho mah ila, eng tin nge Sabbath serh hi (thupêk dangte zawmna pawh a ni ve tho a) dân zawm avânga thiam chan tumna ang deuha kan chhuah loh nân kan fîmkhur theih ang? Eng vângin nge Kraws leh kan tâna Kristan krawsa a tih kha kan hmâa awmtîr reng hi dân zawm that avânga thiam chan tumna thang lak ata invênna tha ber a nih le?

 3. Chutih rual chuan, Nehemian a hmachhawn ang, muangchang leh ngêlnghet angreng deuh sia inhnuhniamna lak atanga lo thleng thil hlauhawmte lak ata hi eng tin nge kan lo invên theih ang?