FIAHNA, MANGANNA LEH TIHDUHDAHNA l9

CHHIAR TÛRTE: Ezra 1:9–11; Dan. 1:1, 2; Dan. 5; Ezra 8:1– 23; Deut. 30:1–6; Neh. 11:1, 2; 12:1–26.

CHÂNGVAWN: “Hêng mite hian an ûnaute leh an miliante chu thlâwpin Pathian chhiahhlawh Mosian a pêk Pathian Dân chu zui tlat tûr leh LALPA kan Pathian thupêk te, a thuruat te leh a dân thu te chu zâwm zêl tûrin thu an thlung ta a” (Nehemia 10:29, NKJV).

BIBLE kan chhiar hian chhûngkaw inthlah chhâwn dân chhuina leh thil chi hrang hrang ziah tlar thlâk duatna lâi hi chu kan chhiar kân daih thîn tlângpui a. Mahse hêngte hi LALPA chuan chhan tha tak neiin Bible-ah hian a lo telhtîr ve a ni tih hriat a tha khawp mai. Bible-in a sawi LALPA hi chu chipchiar deuh taka thil tih ngaina mi Pathian a ni a. Eng kim hi chîk takin a ngaihtuah thîn a, chu chuan min theihnghilh ngâi lohzia a tilang chiang hle nghe nghe.

Hêng chhûngkaw inthlah chhâwn dân chhuina tlêm azâwng kan hmuhte hian Pathian chuan an chhûngkaw chanchin zawng zawng hi a hre vek a; tin, thil chi hrang hrang a ziah tlar thlâk duat pawh hian mitena eng teh vak ni pawha an ngaih lohte hi Pathian chuan a ngaihven hle a ni tih min hrilh bawk. Pathian chuan chawngzawngte pawh hi a ngaihsak êm êm a, kan samzâi zât nên lam hian a hriat vek thu Isuan a sawi: “Dâr tangka pahnihin chawngzawng panga an hralh thîn a ni lo’m ni? Chutiang chu ni mah se, an zîngah pakhat mah hi Pathian chuan a theihnghilh lo. Dik tak chuan, in lûa in samzâite pawh kha a zât chhiar vek a ni asin. Chuvâng chuan, hlau suh u; chawngzawng tam tak âi pawhin in hlu zâwk si a” (Luka 12:6, 7, NIV). Hêng thil tê tham tê tê-te pawh ngaihsak vektu chuan keimahni pawh hi min ngaihsak a, min tibuaitu thil zawng zawng hi chipchiar takin a hre vek bawk a ni.

Chuvângin, Pathianah rinna kan nghat pumhlûm thei a, kan nun pêng tinrêng hi a ngaihven êm êm a ni tih kan ring ngam hmiah thei bawk. Chu chu a thlamuanthlak viau rualin (thlamuanthlâk tûr pawh a ni rêng bawk a) keimahni pawh hian keimahni nun pêng hrang hrangte hi kan ngaihven ve tho a ngai bawk a ni.

*Tûn kâr zirlâi hi Sabbath nî-a sawi ho thei tûrin lo zir ang che.

Ezra 1:9–11 Daniela 1:1, 2 chhiar la. Eng tin nge Daniela thil sawi hian Ezra thil sawi hi hrethiam tûrin min tanpui le?

Daniela hian thil thleng chu a tlângpui deuh chauh a sawi lâiin Ezra erawh chuan chipchiar takin a sawi thung a. Mahse, an pahnih hian LALPA chu eng kim chunga thuneitu a nihzia an sawi ve ve tho a ni.

“Hnam hrang hrangte chanchin kal tawh khân vawiin thleng hian kan hnênah thu an la sawi reng a. Pathian chuan a thil ruahman ropui takah hian hnam tinrêng leh mi tinrêng tân hmun a dah theuh a ni. Vawiinah hian mihringte leh hnamte hi thil tisual ve ngâi lo Pathian kuta tehfung hmang chuan teh mêk an ni a. Mi zawng zawng hian anmahni duhthlanna ngei hmangin chatuana an chan tûrah duhthlanna an siam ang a, tin, Pathian chuan ama thiltumte a hlenchhuah theih nân eng kim chungah ro a la rêl bawk dâwn a ni.”—Ellen G. White, Zâwlneite leh Lalte, p. 452.

Daniela 5 chhiar la. He lâi thu hian Belsazzara chunga rorêlna lo thleng kha eng tin nge a sawi?

Babulon chu B.C. 539, October thla khân MedoPerisa lal Kura sipaiten an la a. Belsazzara kha ama hlawhtlinaah te, hausaknaah leh hmingthannaah te innghatin a chapo hle mai a, amah an rawn thah zân tûr takah khân ruai a lo buatsaih nghe nghe a ni. Pathian chuan lal in bangah thu rawn ziakin, a damlâi nî-te chu chhiar a ni a, a tâwp dawn ta tih a rawn hrilh a. Lal Nebukadnezzara chunga thil thleng leh a lo pianthar tâk dân chanchin te kha hre ve vek tho mah se, zirlâi eng mah a zir chhuak chuang lo. Ni, Pathian vaukhânna thute chu kan ngaihthlâk lo va, a kaihhruaina chu kan zui loh hian lungngaihna-in min rawn chîm thîn rêng a ni.

Zâwlnei Daniala pawh a awm ve reng na-in râwn erawh a hlawh lo va. Pathian thianghlimzia leh min chênchilh a ni tih hriatna chu kan hloh tawh a nih chuan buaina, harsatna leh lungngaihnain min rawn chîm tawh mai thîn rêng a, chûngte tawpna chu thihna a ni nge nge thîn bawk.

Nebukadnezzara chanchin a sawi zet hnu chuan, “Mahse nang a fapa, Belsazzara chu hêng zawnge zawng hre reng chung pawhin i inngâitlâwm ve duh tlat lo va” tiin a hrilh ta khawl mai a (Dan. 5:22, NKJV). Eng tin nge keini hian Belsazzara thil tihsual ang kha keimahni zâwn theuhah hian kan tih ve loh nân kan invên theih ang? Eng tin nge Kraws hian Pathian hmâah chuan inngâitlâwm taka awm reng thei tûrin min tanpui le?

Ezra 2 leh Nehemia 7-a chhûngkaw hrang hrang hming ziah tlar thlâk duat hi chhiar la. Eng thil nge i hmuh i sawi dawn nia.

Nehemia 7-ah hian Ezra 2-a hming kan hmuhte (Babulon atanga Zerubabela leh Josua hova kîr lehte hming) kha ziah nawn leh a ni a; mahse hei hi tum nei râna ziah nawn a ni tih hria ila. Hêng hming tam tak intlar thla duat mai hi chhiar ninawm kan lo ti a ni mai thei e; mahse, thil pawimawh tak târ lan a nei a, chu chu eng dang ni lovin Pathianin thil a chîkzia leh chipchiar deuh taka thil tih a duhzia hi a ni.

Jerusalem kulh sak that hna chu thawh zawh a ni tawh a, he hlawhtlinna ropui tak hi Pathianin a chantîr chu ni tho mah se, Ezra leh Nehemia te hian an hun lâia saltâng kîr leh zawng zawng khân tha an thawh vek a ni tih târ lan an duh a. Tûn dinhmuna thangthar zâwkte an din theihna chhan chu mi hmasaten harsatna hrang hrang kâra hlawhtlinna an lo sual chhuah vâng a ni—an duh anga hmâ-in an sa zo hman ta lo mai zâwk pawh a.

Ezra leh Nehemia te kaihhruaina hi ngaihhlut awm hle tho mah se, mipuite pawhin an tih tûr theuh an ti ve tho hlawm a. Pâwl hrang hrangah insiamin pâwl tin chuan hun hran hranah hna hrang hrang an thawk a, chumiina rah a chhuah chuan rilru a khawih kher mai. A bul (Ezra 2) leh a tâwp (Nehemia 7) hi a inzawm tlat a; tin, temple pahnihna chu an sa zo ta a ni mai lo va, Jerusalem khawpui pawh chei tha-in a tirinawm ta sawt bawk a ni.

Nehemia 7:73 chhiar la. Pathian duhzâwng tih an duhna chu eng tiang takin nge an hlawhtlin sawi ang che.

“Israel thlahte chu anmahni khawpuiahte an awm ta a.”

Kawng tam taka ngaihtuah chuan khatia Persia rama atanga a kîr a, Jerusalem khawpui leh tempul an han din thar leh kha thil mak tak mai a ni. Kum eng emaw zât ral taa an khawpui tihramsak, an tempul pawh tihchhiatsak leh an ramte pawh suasamsak vekte chu an rawn kîr leh ta a, an khawpui ngâi bawk chu din thar lehin an tempul pawh an chei thar leh ta bawk. Anni chu sawi loh, an chheh vêla chêng ve-te ngaiah pawh thil mak tak a ni ngei ang. Amaherawhchu, hêng zawng zawng hi Pathian duh dân ang leh thutiamte anga lo thleng thei vek a ni.

I nunah khân tûn dinhmunah beisei bo tak nia lang, mahse LALPA puihnaa la sut kian theih ngei i beisei thil eng nge awm le?

Nimin lamah kan hmuh tâk ang khân Babulon ram atanga Juda-te an kîr leh hi hrilhlâwkna thlen famkimna mak tak mai a ni a. Mahse, mihringte inrawlh ve tawhnaah chuan harsatna a awm ngei ngei thîn thung. Harsatna lian tak mai pakhat chu saltân hun a zawh hnu-ah din thar lehna a thleng dâwn a ni tih thutiam ropui tak tak a awm reng chung si khân Juda mi tam tak chu an thlahtute ramah an kîr ve duh ta tlat lo mai a. A awmzia chu, Babulon rama inbenbel hlen an duh tihna a ni. Enga ti nge chu chu an duh tlat le?

Ezra 8:1–15 chhiar la. Châng 15 hi chîk deuh bîk nghe nghe ang che. Heta Ezra thil helhkham liam tak chu eng nge ni a, eng vângin nge chu a thil helhkam chu an hmun hluia Israel hnam din thar leh duh êm êmtu tân chuan helhkham âwm tak rêng a nih?

Thu dik tak chu, Babulona awm Juda-te khân kîr leh an duh vek lo va, kîr leh duh lohte zîngah hian Levia-ho thenkhat pawh an tel ve nghe nghe. An zînga tam tak hi chu Babulon rama piang leh sei lian an ni a, chu zawng chu an khawvêl hriat a ni mai bawk. Tam tak hi chuan zinkawng thui tak, harsatna leh thil hlauhawm eng eng emaw an tawhna tûr ni bawk zawha an la hriat ngâi loh ram thar va zuan chu an zuam lo ve bawk a ni. Mahse, chona hrang hrang kârah pawh tempula rawngbâwlna kalpui thei tûr tâwka tam Levia-ho chu an hruai thei ta tho a ni tih kan hria (Ningani zirlâi en la).

“An saltânna rama awm hlen zâwk mai thlangtute chu kum 150 dâwn chhûng zet Babulon ramah an awm ta a. Nippur hmuna thil hlui eng eng emaw an laih chhuah atangin he lâi vêlah hian Artazerzia I lal lâi khân Juda mi hausa tak tak an lo chêng tawh thîn a ni tih kan hre thei. Hêngte avâng hian Ezra leh a thurualpuite tân khân anmahni zui tûra mi tam tak hmin kha a harsa hle ang tih a rin theih a. Va kîr leh tate pawh khân an ram hluiah hian harsat taka nun bul va tan leh bâk chu beisei theih vak an nei lo bawk si nên, Babulon rama nuamsa taka lo khawsa ve phâk chinte tân chuan peihawm loh tak tûr a ni ve rêng tho mai. Hetiang hi thil nih dân a nih lâia Ezran kîr tûra chhûngkaw 2,000 dâwn a hmin thei mai hi thil mak tak a ni zâwk a ni.”—The SDA Bible Commentary, vol. 3, p. 376.

“Fiahna tam tak pal tlangin Pathian ram chu kan lût ngei tûr a ni” (Tirh. 14:22, NKJV). He thu hian rinawm taka LALPA rawngbâwl tumte chuan fiahnate leh harsatnate an tâwk ngei dâwn a ni tih eng tin nge min hrilh?

Deuteronomi 30:1–6 chhiar la. Hebrai mite hnêna thutiam a pêk chu eng nge ni? He thutiam hi Ezra leh Nehemia te ang tân khân eng nge a pawimawhna awm?

Ezra leh Nehemia te hian hrilhlâwkna thute kha an hre vek a. Israel mite chu Pathianin an saltânna ram ata a hruai hâw leh dâwn a ni tih pawh an la theihnghilh lo bawk. Nehemia 9-a kan hmuh ang hian an hnam chanchin kal tawhte leh buaina an tawh chhante kha an hre vek a. Chutih rual chuan, an sual hle chung khân Pathian khawngaihna an chang a, Pathianin a hrui zêl a ni tih pawh an hre tho bawk a ni.

Chuvâng chuan, LALPA chungah rinna nghatin a puihna azârah saltânna ram atanga an kîr lehna chu a hlawhtling ngei dâwn a ni tih an hria a. Nimahsela, chûng hrilhlâwknate chu pêk an nih avângin an hâw kawngah harsatna leh chona eng mah an hmachhawn dâwn lo tihna chu a ni chuang lo thung. Tûn kuartara kan zir tawh chinah ngawt pawh khân Pathian thutiamte kâra fiahnate leh harsatna chi hrang hrang an hmachhawnte chu kan hmu nual tawh a nih kha.

Ezra 8:16–23 chhiar la. Hetah hian chona eng nge hmachhawn an neih a, chu chu eng tin nge an lo hmachhawn le?

Thutiamte chu nei tho mah se, an zingkawng chu a hlauhawm dâwn a ni tih Ezra hian a hre chiang hle a. Chuvâng chuan chaw nghei leh Pathian hmâa inphahhniam kha an hlawhtlin theih nân LALPA kuta innghat pumhlûm tawp an nihzia lantîrna kawng pawimawh tak a ni rêng a ni. Hetih hunah hian, an hma lamah hlauhawm tawh tûr tam tak a awm bawk si nên, Ezra rilru-ah khân lal hnêna a puihna leh vênhîmna dîl mai duhna a lo lang ve hman a. Mahse, a han ngaihtuah chian hnu chuan Nehemia ang lo takin (Neh. 2:9), dîl loh a thlang ta zâwk a ni. Lal hnênah khân “Kan Pathian kut chu amah zawngtu zawng zawngte chungah chuan an thatna tûrin a awm a, chutih lâiin, a thiltihtheihna leh a thinurna chu amah hawisantute chungah a awm awm ve thung a ni” (Ezra 8:22, NKJV) tih thu a lo sawi tawh bawk si a, lal puihna han dîl leh chu a LALPA tân thangtlâwmthlâk dâwn riauvin a hria a ni ang. Hemi thu-ah kher hi chuan a ti fuh hle mai. LALPA chuan a rawn vênghim ta ngei rêng a (Ezra 8:31), an tum ram chu him takin an thleng ta a ni.

Thil eng kimah Pathiana rinna nghat tûr chu kan ni teh meuh mai. Chutih rual chuan, eng tik hunahte hian nge kan rin ang ring ve lêm lote puihna pawh kan ngen a tûl ve tho thin? Chutiang chu enga ti nge a dik lohna a awm hran lo mai pawh ni lovin, tih âwm tak zâwk a nih le?

Nehemia 11:1, 2 chhiar la. Hetah hian eng thil nge thleng? Enga ti nge Jerusalema chêng tûr leh khawpui dangtea chêng tûr hriat nân thum an vâwr?

Nehemia 11 hian eng nge min zirtîr le? An saltânna ram atanga rawn kîr leh mi tharte zing atang hian Jerusalema chêng tûr dap khâwm a tûl a.

Khawpuiah âi chuan thingtlângah khân khawsak a awlsam zâwk a ni tih a lang a. Thingtlâng lamah chuan miten an pate hnên atanga an rochun ram an nei sa a. Chûng an ramte kalsana Jerusalema va chên daih chu mahni thil neih chânna chi khat a ni a, Jerusalema an pêm lût a nih chuan neih eng mah nei lovin an va awm tha leh dâwn ni-ah an ngâi a ni ang. Jerusalemah chuan chona thar eng eng emaw an hmachhawn a ngâi dawn a, tin, khawpui nun chu thingtlâng lama an lo khawsak thin dân nên chuan dang tak a ni bawk. Hmun thar, a awm dân pawh kan la hriat ngâi lova pên luh hi chu thil harsa tak a ni ve rêng thîn a ni.

Chanchin tha theh darh a tûlna hmun khawpui emaw, thingtlâng khua emaw-a va pên luh pawh hi thil harsa leh huphurhawm tak mai a ni a. Khawpuia rawngbâwlna kalpui tak tak tûr chuan chona thar leh harsatna chi hrang hrang hmachhawn inhuam a ngâi thîn.

“Kan hnathawktute hi an chêt chhuah nasat tûr angin an che chhuak hlawm lo tlat mai a. Kan hmahruaitute pawh hemi kawngah hian hlawhtlinna hmu tûr khawpin an rilru a harhvâng tâwk lo bawk. Khawpuia hna kan thawh chhun hi a la tlêm thamzia ka ngaihtuah châng hian Thlarau thiltihtheihna chang leh Kristan thlarau boral mêkte a hmangaihna rilru ang pûa hna thawk tûra chhuak hmeichhia leh mipa hmuh ka châk êm êm thîn. Khawpuiahte hian Chhandamtu lo kal thuai tûr thu hrilh tûr sâng tam tak an awm si a.”—Ellen G. White, Testimonies for the Church, vol. 7. p. 40.

Eng vângin nge Nehemia 12:1–26-ah hian puithiamte leh Levia-hote hming tam tak târ lan a nih? Anni leh bung 12 tâwp lama (Neh. 12:27–47) kan hmuh Jerusalem hlanna inkhâwm hian eng nge inzawmna a neih le?

Pathian chuan mu mal leh kawngkal fel deuh tak neia thil tih a duh a. Thil ropui tak tih a nih dâwn rêng rêngin mi inpe leh inserh thianghlim eng emaw zât mamawh hmasak phawt a ni thîn. Hêng puithiam chhûngkuate hian pâwn lam mite rawn inrawlhna tel miah lova, tempul chhûnga him taka Pathian nung chu chibai an bûk theihna tûrin Nehemia kha kulh sak that hna a thawhnaah an pui a. Khawpui vênhimna atân chuan kulh neih that a pawimawh khawp mai; mahse, puithiam inpe takte an awm lo a nih chuan, Pathian chibai bûkna dik tak chu dinhmun hlauhthâwn awmah a awm mai dâwn thung a. Chutiang chu a nih avângin, mi zawng zawngin an tangkâina zâwn theuhah tih tûr an nei vek a ni.

ZIR BELHNA: Ellen G. White-i lehkhabu, Krista Panna Kâilâwn phêk 41–49-a, ‘Krista Zuitu Nih Fiahna’ tih kha chhiar ni se.

“Krista hmangaihna ngahzia leh mi a ngaihdam theihzia hre tawh, Pathian fa ni pawh duh êm êm, mahse, an nungchang that famkim loh avâng leh an nun dân dik tâwk loh avânga inkiltawih tlat eng emaw zât awm a, an thinlung chu Thlarau Thianghlimin a tithar tawh nge la tithar loh tih hriat an châk thîn. Chu mite hnênah chuan, ‘Beidawngin hnual mai teh suh u’ tih thu hi ka sawi duh a ni. Kan tlin lohnate leh kan thil tihsualte avângin Isua ke bulah chuan kûna tap fo tûr kan ni ngei a; chutih rual chuan, beidawng mai tûr erawh kan ni lo. Hmêlmapa’n min lo hneh tawh a nih pawhin Pathian chuan min paih chhuak emaw, min hnar emaw, min hnâwl emaw chuang rêng rêng lo va. Krista chu Pathian ding lamah thûin kan tân sawipui hna a thawk reng a ni. . . . A hnêna awmtîr leh che a duh êm êm a, ama thianghlimna chu nangmahah khân lantîr a duh hle bawk. Ama hnêna tlûk luh i duh a nih phawt chuan nangmaha hna tha lo thawk tan tawhtu khân Isua Krista lo kal thlengin a thawk chhunzawm zêl dâwn a ni. Thahnemngâi leh zualin tawngtâi sauh sauh la; i tawngtâina chu chhân a ni dâwn tih ring nasa sawt bawk rawh. Keimahni theihna kan lo rinchhan loh chinah chiah hian kan Chhandamtu thiltihtheihna chu rinchhan ve nghâl thung ila, min tihrisêltu chu i fak bawk ang u.”— Ellen G. White, Steps to Christ (Krista Panna Kâilâwn), p. 64.

1. Daniala 2 chhiar la, eng tin nge Daniala hian kum sâng eng emaw ti kal taah khân lalram hrang hrangte lo din chhuaha an tlûkchhiat leh dân tûr hi (tûnlâia Europe ramte inpumkhat tak tak theih loh dân tûr thleng hian) dik tak maiin a lo hrilhlâwk theih le? Khawvêl buaina kâra chêng ni mah ila, Pathian chuan thil thleng zawng zawng hi a rawn hre vek a, a thlen hmâin min lo hrilhlâwk vek sa nghe nghe a ni tih min hmuhtîr a. He hrilhlâwkna atang hian eng tin nge thlamuanna kan chhar chhuah theih ang?

2. Pathian chuan kan chanchin zawng zawng hi a hre vek a. Hei hi a thlamuanthlâk khawp mai, ama enkawlna hnuaia awm kan nih avângin kan him hle nghe nghe an ni tih pawh min hriattîr bawk. “Tûnah erawh chuan, aw Jakob-hote u, LALPA nangmahni siamtu leh aw Israel-hote u, nangmahni dintu chuan heti hian a ti: ‘Hlau suh u, ka tlan tawh che u hi; in hmingah ka ko che u a, ka tâ in ni si asin” (Isa. 43:1). Miin rilru lamah te, inlaichînna kawngah te, mi dangte nêna nun honaahah te leh sum leh pâi zawn kawngah te harsatna an tawh châng hian eng tin nge Pathian awmpuina leh ngaihsakna an chang a ni tih i hriattîr theih ang?

3. Nilâini zirlâia kan hmuh, Ezran Pathian vênhimna an dawn tûr thu a lo sawi tawh kha awmze nei lovah a chang mai palh ang tih a hlauhthâwn avânga lal puihna dîl a duh loh thu kha ngaihtuah nawn leh la. Entîr nân, Pathian chu tidamtu a ni a. Chuti a nih chuan, damdâwi lam thiamte kan pan leh thîn hi min tidam tûra amah kan rin tak tak ngam lohzia kan tihlanna a ni mai em? Hemi chungchâng hi in classah sawi ho rawh u.