DODÂLNA HMACHHAWNIN  l4

 CHHIAR TÛRTE: Ezra 4:1–5, 2 Kor. 6:14, Ezra 5:1–5, Haggaia 1, Ezra 4:6–24, Neh. 4, Neh. 6:1–13.

 CHÂNGVAWN: “Nimahsela, an Pathian mit chu Juda upate chungah chuan a fû a, Daria hnêna chanchin an thlen leh hmâ chuan an hna thawh lâi chu an chawlhtîr thei ta bîk lo va. Chutichuan, chumi chungchângah chuan lehkha an thawn lêt leh ta a ni” (Ezra 5:5, NKJV).

 EZRA 3–6-ah hian tempul sak that hna thawh a nihna kawnga dodâlna chi hrang hrang an tawh dân kan hmu a. Chûng dodâlna an tawhte chu a indawt tê tê-a ziah niin, chumi chu kan hrethiam a nih chuan hêng bung palia a thuchah laimû tak chu kan hrethiam thei ang.

 Ezra 7:1-ah hian a vawi khatna atân Ezra hming sawi lan a ni ta a. B.C. 457-ah Jerusalem lo thlengin, a lo thlen hnu hian thil a inthlâk danglam nghâl a, Jerusalem kulh sak that hna pawh tan a ni bawk. Kum 13 hnu-ah Nehemia a rawn thleng ve leh a (ani hi B.C. 444-ah Artazerzia tirhin a rawn thleng a), tichuan, kulh sak that hna pawh thar thawh leh a ni ta a. Dodâlna nasa tak tâwk mah se, ni 52 chhûng lekin an zo thei ta tho a ni (Neh. 6:15).

 Pathian hna dodâla a awm thu hi Ezra leh Nehemia te lehkhabu-in an sawi ber uar ber pakhat a ni a; chuvâng chuan, tempul leh Jerusalem kulhte sak that a niin dodâlna leh tihduhdahna a cho chhuak ta pawh kha thil mak vak a ni lo rêng a ni. Tûnlâi hunah pawh hian han hawi vêl ila, Pathian hna-in dodâlna a tawh nasatzia hmuh tûr a tam hle mai. Setana chuan chanchin tha-in chak taka hma a sâwn theih lohna tûrin theihtâwp a chhuah a. Ezra lehkhabu-ah leh Nehemia lehkhabu-ahte pawh hian Judaten Pathian hna dodâltute an hmachhawn dân chu kan hmu a ni.

 *Tûn kâr zirlâi hi Sabbath nî-a sawi ho thei tûrin lo zir ang che.

 Ezra 4:1–5 chhiar la. Enga ti nge Israel mi la bângte khân tempul sak hna an thawhah khân min dangin an rawn puih an duh loh?

 Han ngaih mai chuan, tempul sak hna rawn thawhpui duh nia insawite thil sawi kha lâwm taka lo pawm âwm tak a ni a; mahse, Zerubabela leh mi dangte khân an lo hnar tlat mai. A hnar chhan pakhat chu hemi chungchâng sawina thu-ah vêk hian kan hmu a, ‘hmêlmate’ chu anmahni puih tumin an lo kal a tih a ni tlat alâwm. Rawn puih tumte hi tu dang ni lovin, Israel-te hmêlma an ni miau a, chuvângin an tân chuan lo hnar kha tih âwm tak a ni rêng a ni. Hêng mite hi eng vânga ‘hmêlmate’ tia sawi nge maw an nih le? 2 Lalte 17:24–41 kan chhiar chuan hêng mite hi hmâr lam lalrama chêng Israel mite ram danga thawn darh an nih hnû-a an hmun ruak luah tûra ram dang atanga an suan luh, Samaria leh a chheh vêl rama chêng tate kha an ni tih kan hmu ang. Hêng mite hnêna an Pathian (chu chu Israel-te Pathian tihna a ni) chibai bûk dân zirtîr tûr hian Assuria lal khân puithiam eng emaw zât a tîr lût a. Amaherawhchu, hun a lo kal zêl a, Pathian dik tak leh Kanan mite pathiante chu an be kawp ta vêl mai mai si a ni. Israel mi la bângte khân hêng mite sakhaw kalpui dân dik lo tak hi an tempul rawngbâwlnaah khân seng luh ve a ni ang tih an hlau a. Chuvâng chuan, an tâna thil tha ber leh hawihâwm tak ni bawk si chu puih an rawn tumna lo hnar a, “Puih min tum chu kan lâwm hle mai; mahse, puih kan ngâi lo ve” tia lo hrilh mai kha a ni.

 Hêng thilte hi eng vânga lo thleng ta mai nge ni tih pawh kan hriat tel a ngâi bawk a. An thlahtute’n an chheh vêla chêng hnam dang pathiante chibai an bûk thin avâng khân an tempul chu tihchhiat vek a ni a, anmahni ngei pawh hnam dang salah an tân phah nghe nghe a nih kha. Khatia tempul din thar leh hna tan a han nih tâkah khân a theih chen chenah an chheh vêla chêng ve hnam dangte nêna inhnim hnaih loh an tum ruh ta hle niin a lang.

 Khatianga anmahni rawn puih tumte an lo hnar kha thil tih âwm tak a nihna chhan dang eng nge awm? Ezra 4:4, 5 en la.

 Puih an tumna kha lo pawm ta pawh ni se, thiam inchantîr theihna tûr chhan tha tak chu an nei ve tho âwm e. Hetiang chungchânga 2 Korin 6:14-in thurâwn min pêk chu eng nge ni?

 Vânduaithlâk takin, an chheh vêla chêng hnam dangte lak atanga dodâlna an tawh khân a tihlau tlat mai a, tempul sak hna an thawh lâi pawh chu a tâwpsan ta hial a ni (Ezra 4–6 chhiar la).

 Zirlâi 1-naa kan sawi tawh ang khân, Ezra 4:6–6:22 hi thil thlen hmasak dân indawta ziak a ni lo va. Chuvâng chuan, bung 4 kan chhiar hmâ-in bung 5 kan chhiar phawt ang.

 Ezra 5:1–5 chhiar la. Eng vângin nge Haggaia leh Zakaria te kha Pathianin Juda-te hnênah a tirh? An thusawiin rah a chhuah chu eng nge ni?

 Juda-te khân an hmêlmate an hlauh tlat avângin tempul sak hna an thawh lâi chu an chawlhsan tawh a. Pathian chuan Judai ramah hian tempul sa thaa, khawpui din thar leh tûrin a tîr a ni a, ruahmanna fel tak pawh a nei nghe nghe. Mahse, an sa thatu tûr berten an hlau tlat mai si a, chuvâng chuan anmahni fuih phûra tihhuaisen nân thil eng emaw a tih a tûl ta a, chutichuan, zâwlnei pahnih a ko ta a ni. Mihringte hian lo dodâl eng ang mah se, Pathian chuan a thiltum a thulh phah ngâi chuang lo; chuvângin Juda-te pawh anmahni dodâltute duh dân ang takin awm tawh mah se, Pathian chuan a hlamchhiah chuang rêng rêng lo va. Zâwlneite hmanga hna thawkin a tiphûr a, hna tan leh tûrin huaisenna thar a pe bawk a ni.

 Haggaia 1 chhiar la. Juda-te tâna thuchah awm chu eng nge ni a, chu thuchah chu keimahni tân pawh a tangkâi ve-na lâi a awm em?

 “Zâwlnei Haggaia leh Zakaria te chu buaina ching fêl tûra koh chhuah an ni a. Anni hian mite thinlung khawih tak tûr thute sawiin buaina an neih chhan chu an puang a. Pathian duhzâwng chu ngaih pawimawh bera an neih loh avângin an hmuingîl tak tak thei a lo a ni tih pawh an hrilh bawk. Israel mite hian Pathian chu châwimâwiin, a phû ang zahna lantîr ni se, a in sak that chu hna hmasa berah nei ni bawk se chuan a awmpuina leh a malsâwmna pawh an dîl ngei tûr a ni a.”—Ellen G. White, Prophets and Kings (Zâwlneite leh Lalte), p. 484.

 Ezra 4:6–24 chhiar la. ‘Hmêlmaten’ Jerusalema Juda-te hnathawh tihtâwpsak nâna thil an tih chu eng nge ni?

 Samaria rama chêng mi thenkhat chuan Daria hnênah Juda-te hêkna leh an hnathawh chungchâng sawina lehkha an thawn a, chumi hnu chuan Lal Zerzia (Ahasuera) leh Artazerzia hnênah pawh an thawn ve leh bawk. Jerusalema Juda-ten hna hna an thawh mêk chu a theih ang anga tihtâwpsak an tum ruh hle a ni.

 An chheh vela hnamte hian Jerusalem khawpui chu din thar leh a nih chuan Persia lalin a rawn thunun thei tawh dâwn lo niin an sawi a, a chhan pawh Jerusalem chu tûn hmâ atanga helna leh buaina chhuahna hmun a lo nih tawh thin vâng a ni. Vânduaithlâk takin, Lal Artazerzia pawhin an thil sawi chu a lo âwihsak a, Juda-te chuan Persia lak ata inlâk hran an duh vângin an khawpui pawh an chei tha niin a ngâi deuh ta tlat mai a ni. Tichuan, kulh sak that hna an thawh mêk chu chawlhsan tûrin thu a pe ta a, mipuite chuan kulh sak thatute dangtu atân sipai an rawn tîr ve bawk a. Hetianga an rawn chêt tâkah chuan Pathian hna pawh eng emaw chen a khaihlak ta rih a ni.

 Ezra 4:23, 24 chhiar la. Enga ti nge Juda-te khân an hna thawh lâi an chawlhsan tâk mai? Jerusalem khawpui sa tha leh tûrin Pathianin a duh a ni tih an hre lo vem ni? Eng thil nge lo tla zep awm?

 Juda-te khân Jerusalem khawpui leh tempul te kha sa tha leh tûrin Pathianin a ko a ni tih an inhria a; mahse, dodâlna nasa tak an tawh avângin an zâm ta mai a ni. “Tûn hi chu a hun a la ni rih lo a ni ang” tih te, “Hei hi Pathianin ti tûra min duh a ni tak tak a nih chuan ama’n kawng a rawn hawng mai ang” tih te, “He lâiah hian lo kîr malêk ila tha tûr” tih thu te sawiin chhuanlam an siam ve pawh a ni mai thei. Pathianin ti tûra min ko ni ngeia kan hriat ti thei lo tûra dodâlna kan tawh châng hian Pathian hruaina chang lo nia inngaih rum rum a âwl thîn khawp mai. Hlauhna chuan kan rilru a tizengin a tibeidawng vek thei a, Pathian thiltihtheihzia ngaihtuah lovin kan chau chhe dêr thei bawk.

 Pathianin ti tûra a hrilh che ni ngeia i hriat thil eng emaw i tiha harsatna i tawh leh si hian i bei a dawng deuh rum rum thîn em? (Baptistu Johana chanchin te kha ngaihtuah la). Chutiang dinhmun atang chuan eng zirlâi nge i lo zir chhuah tawh le?

 Nehemia 4 chhiar la. Eng tin nge Juda-te khân Nehemia kaihhruaina hnuaiah dodâlna an hmachhawn? Enga ti nge Pathianin a rawn humhim dâwn nia ringa eng mah ti lova lo awm ngawt âi chuan anmahni rawn tibuaitute bei lêt tûra lo inbuatsaih sauh sauh kha a pawimawh zâwk le?

 Vawi eng emaw zât bul an tana an tâwpsan leh thin hnu-ah Juda-te chuan hna an thawk tan leh ta a. An tawngtâi a, tichuan, Nehemian hna an thawh lâia anmahni lo vêngtu tûr sipai ang deuh a din ta a. Hêng mite hian duty hun insiamin anmahni rawn tihbuai tumtute lakah a chhûn a zânin mipui vênhim hna an inthawh chhâwk thîn a ni. Tin, kulh vêlahte chuan a tûl thulha hman atân râlthuam eng emaw zât a dah bawk a, chhûng tinte chu indo mai thei tûrin an inrâlring reng mai a ni. Hei bâkah hian hnathawktu tlângvâlte chu pâwl hnihah thenin pâwl khat chuan hna an thawk a, pâwl khat dang chuan indona hmanrua an lo keng ve thung a. Kulh sak hna thawktute chu hmêlmate rawn bitum hmasak ber tûr an nih avângin a bîk taka thuam an ni bawk. Hêng mite hian an kut khing khatin hriamhrei an keng a, khing khat dangin kulh sakna hmanrua—leirawhchan te, lung te an keng thung a. Chutiang chuan a theih ang angin dodâlna hmachhawn tûrin an inbuatsaih a; an theih bâkah Pathian a rawn che ve thung ang. Nehemia hian Pathianin a rawn vênghim dâwn a ni tih a ring tlat a. Nimahsela, chumi avâng chuan Pathian rawn tih atâna eng kim dahin amah chu a lo thuthluang ngawt bîk chuang rêng rêng lo. An theih tâwk tiin an lo inbuatsaih ve sauh sauh zâwk a ni.

 Nehemia thusawi pahnih, “Anniho chu hlau rêng rêng suh u. LALPA ropuizia leh tihbâiawmzia chu hre reng ula, in unau te, in fapa te, in fanu te, in nupui te leh in chhûng leh khat te tân bei rawh u” (Neh. 4:13, 14, NKJV en la) tih leh, “Kan Pathian chuan min dosak dâwn a ni” (Neh. 4:19, 20, NKJV en la) tih thu te hi Bible-a kan hmuh min chawk phûr thei thu tha tak takte zînga mi a ni nghe nghe.

 Juda-te hian Jerusalem kulh sak that hna an thawh chu dodâlna an tawh nasat êm avângin an chawlhsan leh lek lek thîn a. Mahse, tûn tum chu hlauhna inhnehtîr lovin, an hmêlmate chu Pathianin a rawn dosak dâwn a ni tih an ring tlat a, chuvâng chuan huaisen takin hna an thawk chhunzawm zêl thei ta a ni. Keini pawh hian Pathian hming kan lamna kawngah te, kan thurin ang taka kan nunna kawngah te leh Pathianin ti tûra min hrilhte kan tihna kawngah te hian dodâlna kan tâwk thîn a, chutiang hunah chuan “Pathianin min rawn dosak dâwn alâwm” tih thu hi kan hre reng thîn tûr a ni.

 A tâwp a tâwpah chuan, Juda-te chuan Pathianin a awmpui a ni tih an lo hre ta a, chu chuan hma lam pan zêl thei tûrin huaisenna a pe ta a ni.

 Eng vângin nge tûna thil i tih mêk kha Pathian duhzâwng a ni em tih hriat a pâwimawh êm êm? Chuti a nih chuan zawhna pawimawh tak inzawh tûr a lo awm ta a, chu chu: Eng tin nge tûna thil ka tih mêk hi Pathian duhzâwng a nih leh nih loh ka hriat theih ang?

 Nehemia 6:1–13 chhiar la. Enga ti nge Nehemia khân Jerusalem-a a thiltih kha ‘hna ropui tak’ nia a hriat tlat le? (Neh. 6:3)? Chu hna chu a thawh chhunzawm theih lohna tûra beihna chi hrang hrang a tawhte kha eng nge ni?

 Bung 6-ah hian Nehemia nunna lâk tuma vawi eng emaw zât ruahmanna siam a nih thu kan hmu a. Sanbalata leh Gesema te chuan Nehemia hnênah lehkha thawnin inbiakpuiah an rawn sâwm chhên mai a. Amaherawhchu, inhmuhna tûra an rawt hmun hi hmêlmate ram, Ono phâia awm a ni a, chu chuan inbiakpuia an rawn sâwm chhan dik tak zâwk chu a tilang nghâl vek a ni. Sanbalata te, Tobia te, Gesema te hian hun an nei tam lo a ni tih hriain kulh siam that hna thawh zawh a ni a, kulh kawngkâ-te khâr a nih hmâ ngeia chêt hman an tum ruh hle a. Mahse, Judate hi Persia lal humhimna dawng an nih miau avângin a lang a pâu taka thahrum hmanga han beih ngawt chu an ngam bîk si lo. Amaherawhchu, an hruaitu ber hi an dah bo thei a nih chuan kulh sak that hna kal mêk chu chawlhsan a ni ang a, Juda-te chawr chhuah lehna tûr kawng pawh kumkhua atân an dang thei bawk ang. Nehemia hian an sâwmna chu chhâng duh lo mah se, an sâwm nawn chhên mai a, beidawn mai an tum lo. Nehemia tân pawh hian a ning ve hle ni tûr a ni, inbiakpuia an râwn sâwmna lehkha chu, “Hna ropui tak ka thawk a, ka lo chhuk thei lo” (Neh. 6:3) ti hlîrin a lo chhâng ve deuh ngat thîn.

 Khawvêl thlîrna atang chuan lal no hlân hna a thawh lâi zâwk kha hna ropui tak a thawh lâi chu a ni a. Kha hna kha hna zahawm, Persia ramah phei chuan hna sâng berte zînga an ngaih niin lal hnêna thurâwn petuten an thawh thin a ni. Chutih lâiin, kulh chhe tawh chei that hna han thawh leh tâk daih mai chu khawvêl mit atanga thlîr chuan a ropui lêm lo khawp mai. Mahse, chu chu Nehemia’n hna ropui tak a tih ve a ni tlat si a! Ani ngaih chuan Pathian tâna hna thawh chu a ropuiin a pawimawh êm êm a, a chhan pawh Jerusalem-ah khân Pathian hming chu tihthangtlâwmin awm a ni tih a hriat vâng a ni.

 Tin, Pathianin biak bûk rawngbâwlna a din khân puithiamte chu rawngbâwltu atân a ruat nghâl bawk a. Biak bûk chu thianghlim taka vawn a nih theih nân leh, mipuite pawhin an rilru-ah hmun zahawm a ni tih an hriat reng theih nân tempul chhûnga rawngbâwl hna chu puithiamte chauhin an thawh a phalsak a ni. Keimahni ngawt hi chuan Pathian thianghlimzia kan hmu thiam tak tak lo va; chuvâng chuan, Israel mite pawh khân Pathian awmna hmun chu zah nachâng an lo hriat theih nân ruahmanna a siam ta a ni. Nehemia hian tempul tualzâwl chu mi zawng zawng tâna kal phal chin a ni tih a hria a. Semaian tempul chhûnga inbiak a rawt mai hi Pathian thupêk kalh tlat a ni a, chuvâng chuan a thusawi hian zâwlnei der a nihzia a tilang a ni mai lo va, phatsantu a ni tih pawh a tilang tel bawk a ni.

 Tûnlâi hun, lei biak bûk hmuh tûr awm tawh lo si lovah hian eng tin nge Pathian thianghlimzia chu kan hriat reng theih ang? Eng tiangin nge Pathian thianghlimzia leh keimahni sual si-zia hriatna hian kraws lam pan tûrin min hruai thin le?

 ZIR BELHNA: Ellen G. White-i lehkhabu, Zâwlneite leh Lalte phêk 539–555-a ‘Kulh Bang Siamthatute’ tih te, ‘A Pung Ûm Lutuktute Khakna’ tih te leh, ‘Hnam Dangten An Phiar Rûkna’ tih te kha chhiar ni se.

 “Nehemia hun lâia kulh bang siam thatuten an hmêlmate leh an thian ni-a inchhâl derte lak atanga dodâlna leh harsatna an tawh ang deuh bawk kha tûnlâi huna Pathian tâna hna thawktute pawh hian an tâwk ve dawn a. Kristiante hi hmêlmate thinrimna hmang te, hmuhsitna hmang te leh nunrâwnna hmang te-a fiah thin a nih mai bâkah, zawmthâwtna hmang te, rilru bulbâl put lohna hmang te, lum si lo, vawt bawk si lova awmna hmang te leh an thian leh tanpuitu nia inchhâl te hmang pawha fiah mêk an ni bawk.”—Ellen G. White, Prophets and Kings (Zâwlneite leh Lalte), pp. 545, 546.

 “Pathian hna thawk tûra Nehemia inpêk zawhna leh Pathiana a innghah tlatna kha hmêlmate pawhin an thuhnuaia awm tûra an thlêm chhuah theih loh chhan a ni. Mi zawmthaw takte chu thlêm thlûk mai an awlsam a; chutih lâiin tum fel tak nei, ngun taka an thiltum ngaihtuah thînte nunah erawh sualin bu a khuar mawh hle ve thung. Hma lam pan zêl thîn rinna chu a chuai ve ngâi lo va; a chhan pawh hmangaihna tâwp nei lova chuan a thiltum tha tak chu a lo hlawhtlin theih nân kawng tinrênga hna a thawh thin vâng a ni. Pathian chhiahhlawh dik takte chuan khawngaihna lalthutphah chu an belh tlat avângin tih tak zetin hna an thawk thîn a, an hlawhchhan lo vang.—Phêk 561.

 1. An hmêlmaten tanpui an duh thu an hrilha lo hnartu Zerubabela te, Josua te leh hruaitu dangte dinhmunah khân han indah ve chhin ila. Khatianga an lo hnar kha an ti dik a ni tih kan hre thei. Keini Adventist-te hian kan rin ang ring ve lote nêna thawh ho hun leh thawh ho loh hun hi eng tin nge kan hriat theih ang? Eng tin nge kan thutlûkna chu a dik a ni tih kan hriat theih ang? Eng tehfung nge kan hman ang?

 2. Bible-ah hian khawvêl laka kan rinna phah hniamin thil tha lo a thlen theihzia tilangtu tam tak hmuh tûr a awm a. Dik taka sawi phei chuan, hmânlâi Israel-te chanchin pawh kha khawvêl nêna inremsiam that lohzia târ langtu tha tak a ni. Chutih rual chuan, chutiang thil chu a lova luata hlauva pumpelh phêt tumtute chungah eng thil nge thleng ve thung le? Isua pawh kha Sabbath bawhchhiaa puh a ni ve tho mai a, khatianga puhtute khân an rinna chu an kal fawrpui lutuk a ni ve tho lo’m ni? Eng tin nge inbûk tâwk takin thil kan kalpui theih ang?